مدل EPM

با توجه به اينكه هر ساله مقدار بسيار زيادي از خاك هاي با ارزش و حاصلخيز جهان به دليل فرسايش از دسترس و حيظ انتفاع خارج مي شود دانشمندان را بر آن داشت تا روش هايي را جهت تعيين مقدار خاك از بين رفته تعيين كنند.

به اين ترتيب روش هاي مختلفي جهت انجام كار فوق الذكر ارائه شده كه از اين بين برخي از اين روش هاي تعيين شده يا به اصطلاح مدل، برخي مقدار هدررفت خاك را به صورت كمي و برخي اين مقدار را به صورت كيفي بيان مي كنند.

از اين ميان يكي از زوش هايي كه مقدار فرسايش را به صورت كمي و كيفي تعيين مي كند مدلي است به نام مدل EPM .

اين مدل در سال 1980 براي بررسي شدت فرسايش خاك در كشور يوگسلاوي سابق مورد بررسي قرار گرفت و موجب ابداع يك روش طبقه بندي فرسايش با نام(M.Q.C.E) گرديد كه در حقيقت مدل EPM روش پيشرفته طبقه بندي با روش( M.Q.C.E) است.

در اين مدل عوامل موثر در فرسايش خاك عبارتند از : وضعيت توپوگرافي، سنگ شناسي،خاك و نحوه استفاده از اراضي و عوامل اقليمي.

با اين روش علاوه بر تعيين شدت فرسايش و ميزان حمل رسوب در رودخانه ها ، همچنين مي توان برآورد اوليه اي از ميزان رسوبگذاري در پشت سدهاي مخزني در دست مطالعه را انجام داد.

همچنين با استفاده از اين روش مي توان نقشه فرسايش خاك را نيز تهيه نمود.

در زير ابتدا سعي شده است شرح مختصري در رابطه با مدل EPM و در نهايت طرح مورد نظر و پيشنهاد خود را ارائه دهيم.

 

 

·        تعيين شدت فرسايش(Z):

در اين روش شدت فرسايش با استفاده از فرمول زير انجام مي شود:

Z= ضريب شدت فرسايش

Xa= ضريب استفاده از زمين

Y= ضريب حساسيت خاك به فرسايش

= ضريب فرسايش

I= شيب متوسط حوزه بر حسب درصد

 

·        تعيين ضريب استفاده از زمين يا Xa

براي تعيين ضريب استفاده از زمين به دو طريق مي توان عمل نمود:

الف: در روش اول مي توان با استفاده از فرمول زير كه فاكتورهاي آن همان فاكتورهاي بالا است عمل كرد.

براي تعيين ضريب شدت فرسايش دقيق ترين روش تهيه نقشه ژئومرفولوژي حوزه آبخيز تا حد رخساره يا واحد كاري است و سپس در هر واحد كاري با استفاده از جدول شماره 15  مي توان ضريب شدت فرسايش را محاسبه نمود

  

جدول شماره 15 : برآورد ضريب فرسايش

رديف

وي‍‍ژگي هاي فرسايش در واحد كاري

ضريب فرسايش

1

سطح وسيعي از منطقه از هدكت و فرسايش خندقي پوشيده شده باشد

1

2

حدود 80% از منطقه داراي فرسايش خندقي وشياري باشد

9/0

3

حدود50% از منطقه داراي فرسايش خندقي و شياري باشد

8/0

4

سطح وسيعي از منطقه داراي فرسايش سطحي و حركات توده اي و به مقدار كم فرسايش خندقي وشياري و پديده كارستي باشد

7/0

5

سطح وسيعي از منطقه داراي فرسايش سطحي بدون اثار فرسايش شديد باشد

6/0

6

50% از منطقه داراي فرسايش سطحي باشد

5/0

7

20% از منطقه داراي فرسايش سطحي باشد

4/0

8

منطقه بدون فرسايش قابل ذكر باشد

3/0

9

اراضي كشاورزي با فرسايش ناچيز

2/0

10

اراضي بصورت جنگل و مرتع و با فرسايش ناچيز

1/0

 

 

 

ب: استفاده از روش آمريكايي:

در اين روش جهت تعيين ضريب استفاده از زمين از جدول شماره 16 استفاده مي شود:

جدول شماره 16 : تعيين ضريب استفاده از زمين

رديف

شرايط استفاده از زمين

ضريب استفاده از زمين

1

مناطق غير قابل كشت

1

2

اراضي تپه ماهوري پخم خورده براي كشاورزي

9/0

3

باغات ميوه و درختان غير مثمر

8/0

4

باغات ايجاد شده روي بانكت و تراس

7/0

5

جنكل هاي مخروبه و بوته زار روي اراضي فرسايش يافته

6/0

6

مراتع كوهستاني

5/0

7

مزارع دائمي و نباتات علوفه اي

4/0

8

مراتع مناطق مرطوب

3/0

9

جنگل مرغوب روي شيب هاي تند

2/0

10

جنگل مرغوب روي شيب هاي مناسب

1/0