تحليل سيماي مورفولوژيكي-هيدرولوژيكي فرسايش كارستي

تحليل سيماي مورفولوژيكي-هيدرولوژيكي فرسايش كارستي و اهميت آن در مديريت محيط

( مطالعه موردي : حوضة آبي اخلمد در دامنه شمالي كوههاي بينالود )

محمدعلي زنگنه اسدي

 

حوضة آبي اخلمد يكي از زير حوضه‏هاي كشف رود در حوضة آبي قره قوم است . اين حوضه آبي با مساحتي معادل 130 كيلومتر مربع در بين عرضهاي جغرافيايي 36 درجه و 30 دقيقه و 45 ثانيه تا 36 درجه و 39 دقيقه و 37 ثانيه نيمكردة شمالي و طولهاي جغرافيايي 58 درجه و 51 دقيقه و 24 ثانيه تا 59 درجه و 2 دقيقه و 25 ثانيه نيمكره شرقي ،‌ در شمال شرق ايران و شمال استان خراسان واقع شده است . اين منطقه كه از نظر سياسي قسمتي از دهستان چناران در بخش مركزي شهرستان چناران در استان خراسان است ، از شمال تا دشت چناران – مشهد و درة كشف رود ،‌ از جنوب و مشرق به حوضة آبي فريزي و از مغرب به حوضة آبي بازه سرحصار به عنوان زير حوضه‏هاي كشف رود محدود شده است.

مطابق بررسيهاي انجام شده ، منطقه مورد مطالعه از سازندهاي دومين دورة مزوزوئيك ( ژوراسيك) پوشيده شده است كه از نظر سنگ شناسي ، از نوع سنگ آهك نخودي روشن توده‏اي و مطبق و سنگ آهك مارني خاكستري روشن هستند . مكانيسم پيدايش اين سازندها به اين ترتيب است كه با پيشروي دريا در ژوراسيك مياني ( دوگر) ، رسوبات كربناته نسبتاً عميق دريايي به تدريج بر روي رسوبات ژوراسيك تحتاني ( لياس) قرار مي‏گيرند.

بررسي ليتولوژي و زيستي سنگهاي ژوراسيك در حوضه آبي اخلمد و ارتفاعات بينالود نشانگر آن است كه اين سنگها در طي دو چرخه رسوبي جداگانه تشكيل شده‏اند . سنگهاي اولين چرخه بيشتر آواري بوده و مصرف حوضه‏هاي مردابي ـ رودخانه‏اي است . در طي دومين چرخه رسوبي بيشتر سنگهاي مارني ـ آهكي دريايي تشكيل شده است . مرز بين دو چرخه مورد نظر منطبق با لياس پاياني است كه در منطقه تحت مطالعه با يك رويداد زمين ساختي انطباق دارد . اولين چرخة رسوبي ژوراسيك ادامه رسوبگذاري ترياس بالايي است كه در حوضة آبي اخلمد برونزد ندارد و سنگ كف ( زير چينه) حوضه مورد مطالعه را ، با ضخامت بالغ بر 1000 متر ، تحت عنوان سازند مشهد يا كشف رود ( معادل شمشك) ؛ تشكيل داده است . اين سنگ كف به عنوان لايه سد كننده آب زير زمين در منطقه محسوب مي‏گردد . چون از تشكيلات دگرگوني و نيز شيست ، شيل و فيليت تشكيل يافته‏اند كه مانع انتقال مخازن آب زير زميني به سطوح تحتاني مي‏شوند.

ادامه نوشته

The Creation of a Cave

Cave formation begins when rainwater absorbs carbon dioxide as it falls through the atmosphere. Rain water must have carbon dioxide to become acidic. It must be acidic to chemically react to the limestone bedrock. Rainwater is absorbed by the soil into the ground. As rainwater comes through the soil it absorbs more carbon dioxide that is being produced by plants that are dead. This changes the ground water to a weaker form of carbonic acid(H2O + CO2 = H2CO3). As it travels down through the ground it comes to solid rock. When the rock is limestone or dolomite caves can form.

The water reacts chemically with limestone and slowly a larger and larger space will form. This happens because the rocks are made of calcium carbonate (CaCO3). This is what you call chemical erosion. As the space becomes larger and larger the water can flow through. As it flows it erodes . Physical erosion washes away rock and sand. This is what makes a cave larger and forms an underground stream. Finally over hundreds of thousands of years or even millions of years the cave is formed.

Here is an activity that you can try. Mix a mild acid (vinegar) with a base (baking soda). The reaction of the two substances illustrates the process carbonic acid dissolving limestone, but actual limestone solution by carbonic acid is a weaker, less noticeable reaction.

فرسايش انحلالي = chemical erosion

فرسايش انحلالي = chemical erosion

اين نوع فرسايش در برخي منالطق حوزه مشاهده مي شود، اشكال كارستي بيانگر وجود فرسايش انحلالي در حوزه مي باشد